Carmen van Vilsteren: “Nederlandse zorginnovaties verdienen een veel aantrekkelijkere thuismarkt”

Op een gemiddelde technische universiteit druist het van de energie en innovatie. Carmen van Vilsteren voelt zich er dan ook als een vis in het water. Ze studeerde ooit in Delft, gaf leiding aan de ontwikkeling van diverse medische producten bij Philips en FEI en dat bracht haar ook naar de TU Eindhoven. 

Ze heeft in haar loopbaan wel zo’n beetje alles wel gezien en gedaan wat mogelijk is. Van het opzetten van grootschalige zorginnovaties, tot startups tot investeren. Ze begeleidt bedrijven en hun oprichters door de allervroegste fases. Met name vrouwen, want hun aandeel in high tech zorginnovatie moet in het kader van diversiteit en vaardigheden veel groter worden, zo vindt Carmen.

Je straalt als je het hebt over de High Tech campus in Eindhoven. Waarom?

“Wie Eindhoven zegt, zegt high tech systems. De hele keten zit hier, een volledig ecosysteem dat elkaar kent en helpt. Als je hier rondloopt zie je nog steeds de contouren van wat er vanuit Philips is opgezet.”

“Een van mijn mooiste ervaringen was in 1996 toen ik als projectleider een systeem voor cardio-interventie op de markt bracht. Het was niet te geloven om te zien hoe zoveel mensen uit zoveel verschillende disciplines samenwerkten om bij te dragen aan een innovatiever zorgsysteem.”

“Nu nog wordt er iedere seconde een patiënt met dit apparaat gedotterd. Er moeten veel meer van dit soort innovaties komen. Als ik daar een bijdrage aan kan leveren, dan help ik niet alleen bedrijven maar ook miljoenen patiënten wereldwijd.”

Wat is jouw rol daar nu in?

“Onze rol kan je het best omschrijven als architect van het ecosysteem, met name op gebied van publiek-private samenwerkingen. Dan heb je het over het samenbrengen van kennisinstellingen, bedrijven, financiers en overheid. We willen dat bedrijven sterker kunnen groeien op de Nederlandse thuismarkt, en dat er stabiliteit is op gebied van beleid en financiering.” 

Voor medtech, biotech en data/AI?

“Dat zijn inderdaad de drie onderdelen van de topsector lifesciences en health. Onder medtech verstaan we alles wat een diagnose of behandeling doet. Dan is er biotech, wat voor een groot deel met medicijnen te maken heeft. Ook het thema data en AI is een van onze focusgebieden.”

“Dat zijn drie clusters met veel overlap, maar toch ook totaal verschillende werelden. Wat vooral overeenkomt is dat we in Nederland goed zijn aan het begin van de ontwikkelpijplijn. Academische startups die zich richten op research & development. Zodra het uit moet groeien, stokt de innovatie in Nederland.”

Waar liggen de knelpunten?

“Het grootste knelpunt is dat de Nederlandse markt slecht toegankelijk is als thuismarkt. Zodra je door de fase van de klinische trials bent, moet je niet alleen aantonen dat iets veilig is, maar volgens de laatste richtlijnen ook dat het iets oplevert.”

“Als je een Nederlands bedrijf bent, wil je de introductie het liefst in de Nederlandse markt doen, zodat je snel kunt leren en verder ontwikkelen. Maar de Nederlandse markt is om op te schalen verschrikkelijk moeilijk.”

Waarom is de Nederlandse thuismarkt moeilijk?

“Voor medicijnen en biotech heb je te maken met ‘de sluis’. De door EMA (European Medicines Agency) goedgekeurde medicijnen worden in andere landen vaak direct opgenomen in het zorgsysteem. In Nederland leggen verschillende partijen, zoals het Zorginstituut, er nog eens een vergrootglas boven en wordt er nog een keer onderhandeld over de prijs. Die gesprekken en procedures duren soms wel twee jaar. Een biotechbedrijf heeft het geld en de tijd niet om zo lang in de ‘sluis’ te wachten.”

Dat geldt niet voor medische technologie?

“In medtech speelt iets anders. Daar draait het vooral om software en apparatuur. We stoppen in Nederland best veel geld in innovatie, en dat is dan vaak subsidie gedreven. Ook in ziekenhuizen, die geld krijgen om hun eigen onderzoek te doen. Het resultaat is dat ieder ziekenhuis zijn eigen app of AI-toepassing wil bedenken en daar geld voor kan vinden.”

“Het is beter en veel schaalbaarder om startups een kans te geven om de markt op te komen. Maar het probleem is dat er bij zorgverleners een enorme weerstand is om met bedrijven samen te werken. Ik heb ze letterlijk horen zeggen dat bedrijven ‘alleen maar geld willen verdienen aan patiënten'. Alsof geld verdienen vies is, en een bedrijf het gratis zou moeten doen.”

Kun je een voorbeeld geven?

“In het zorgakkoord is €2,7 miljard gereserveerd voor transformatie. Het FME zei al dat we zo’n beetje alle zorgtekorten kunnen oplossen met bestaande technologie. En toch is er binnen die €2,7 miljard geen enkel plan met aandacht voor het opschalen van bewezen technologie.”

“Daarnaast hebben een aantal ziekenhuizen recent €13 miljoen ontvangen om arbeidsbesparende technologie en AI te ontwikkelen in een ziekenhuis. Niemand staat stil bij het feit dat het totaal niet schaalbaar is dat ieder ziekenhuis afzonderlijk te werk gaat. Iedereen wil innovatie, en iedereen wil het vooral zelf bedacht hebben.”

En als het een bedrijf wel lukt om daar doorheen te breken?

“Mocht er dan wel ruimte voor startups zijn, dan zie je dat er in een innovatieve zorgpilot veel van ze wordt gevraagd. Zorgverleners verwachten dat producten als ‘pilot’ gratis worden geleverd, waar de ondernemer dan weer een financiering voor moet vinden.”

“Dat zijn stuitende voorbeelden van hoe we in dit land omgaan met ondernemers en innovatie. Als Nederlands bedrijf in de zorg ben je 90 procent van de tijd bezig om zorgverleners te helpen om het bij hen voor elkaar te krijgen. Van opleiden, tot overtuigen, tot het maken van inkoopcontracten aan toe.”

Hoe kijk je in dat kader naar een onderwerp als digitale soevereiniteit?

“We moeten hiermee aan de slag, juist vanwege digitale soevereiniteit. Dit was altijd al een groot thema, maar de geopolitieke ontwikkelingen verplichten Europa al helemaal om te werken aan de eigen weerbaarheid.”

“In onze sector gaat het vooral om (patiënten)data, en de ontwikkeling van systemen en nieuwe medicijnen. Daarin wil je een sterke positie hebben en niet afhankelijk zijn van andere landen. COVID heeft ons iets geleerd over pandemische paraatheid: je wilt niet dat vaccins alleen in handen zijn van de mensen die daar voor jouw regio een stop op kunnen zetten.”

Dus we moeten aan de bak in deze sector.

“Een gezonde en innovatieve zorgsector is een sterk vertrekpunt voor ons verdienvermogen, de bijdrage aan maatschappelijke uitdagingen en onze weerbaarheid. We hebben een supermooie sector en staan nog steeds goed op de kaart.”

“Er werken meer dan 100.000 mensen in onze sector, bij zo’n 3000 bedrijven. Er is zo’n €70 miljard omzet mee gemoeid en er zijn zo’n 20 universiteiten. Daar komen fantastische ontwikkelingen uit voort waar we best trots op mogen zijn. Daarom hoop ik dat we in Nederland kunnen werken aan het wegnemen van de knelpunten. We moeten een gezonde thuismarkt neerzetten, met structurele financiering en een omgeving waarin innovatie sneller kan worden opgepakt.”